Tây Sương Ký
PHẦN THỨ TƯ
Nên đôi lứa, con Hồng xong việc
Hỏi căn do, bà lớn bực mình.
Rượu tiễn khách đau lòng ly biệt,
Mộng giữa đường thấy mặt khuynh thành.
CHƯƠNG I - ĐÁP THƯ
Cảnh thứ nhất: Buồng thêu
OANH OANH - (ra) Tôi cho con Hồng đem thư sang, hẹn với cậu Trương, chiều nay tôi sẽ sang thăm. Đợi nó về, tôi sẽ bàn với nó.
CON HỒNG - (ra nói một mình) Cô tôi sai đưa thư sang cậu Trương, hẹn chiều nay sang thăm. Chỉ sợ cô tôi lại giở quẻ thì thật là giết cậu ấy chứ không phải chuyện bỡn. Giờ tôi vào xem cô tôi nói ra sao!
OANH OANH - Hồng ơi! Em vào thu dọn phòng nằm cho ta đi nghỉ!
CON HỒNG - Cô đi nghỉ thật à? Thế để giết chết người ta hay sao?
OANH OANH - Người ta là ai?
CON HỒNG - Thưa cô! Cô lại thế nào ấy rồi! Làm mất mạng người ta đấy, không phải chuyện bỡn đâu! Cô mà hối lại nữa, thì con vào thú ngay với bà là cô sai con đem thư sang hẹn với cậu Trương …
OANH OANH - Cái con này mới điên làm sao chứ!
CON HỒNG - Không phải con điên đâu! Thực tình thì cô chả nên như thế một lượt nữa!
OANH OANH - Thế nhưng mà ta thẹn chết đi được!
CON HỒNG - Nào ai trông thấy! Trừ Hồng ra tịnh không có ai là người thứ ba! (Giục giã) Thôi mời cô đi! Đi thôi cô! (Oanh Oanh nín lặng) Biết làm thế nào bây giờ. Thôi mời cô đi vậy! Cô đi vậy. (Oanh Oanh nín lặng, ra ý tần ngần). Thưa cô! Chúng ta đi đi thôi! Đi đi thôi! (Oanh Oanh nín lặng, đi mấy bước lại dừng). Thưa cô! Cô đứng lại làm gì nữa? Đi thôi! Đi! (Oanh Oanh nín lặng đi)!
Cô tôi tuy miệng nói cứng, nhưng chân thì đã bước đi rồi đó!
Chỉ vì cô: hoa cốt cách tuyết tinh thần,
Để ai mất ngủ, quên ăn mơ màng …
Đêm nay cô dời gót đài trang,
Thành tâm dừng bước, bước sang thư phòng,
Chẳng còn nói có, nói không!
Nếm mùi ân ái, vỡ lòng nguyệt hoa!
Trông vời thần nữ thướt tha,
Đã từ đỉnh Giáp sang qua Cao đường.
Mây mưa toả kín đài Dương …
Bạn tình ai đó, hẳn đương đợi chờ!
(cùng vào)
Cảnh thứ hai: Phòng sách
CẬU TRƯƠNG - (ra) Tiểu thư cho con Hồng đưa thư sang, hẹn với tôi đêm nay thì sang chơi. Giờ đã hết canh một, sao còn chưa thấy sang? Vỉa :
Đêm lành khuya đã khuya rồi!
Biết rằng người ngọc có rời gót hoa?
Hát:
Ngồi lại đứng vẩn vơ thềm trước!
Khắp cõi vàng, sương bạc tung hoành!
Canh dần khuya, phòng sách vắng tanh!
Khách đọc sách một mình buồn biết mấy!
Chim vỡ tổ, mọi người đương ngáy,
Mây năm mầu nào thấy đâu nào?
Khắp một vùng gác thấp lầu cao,
Trăng như nước ngập vào lấp loáng!
Nghe tiếng trúc gió lay, những tưởng,
Tiếng chuyền vàng sang sảng nẻo xa!
Trông bóng hoa trăng xế ngờ là,
Bóng người ngọc thướt tha vừa tới!
Mắt đăm đắm, lòng thì bối rối!
Đặt mình đâu cho khỏi khổ này?
Khéo như ngây, như dại canh chầy!
Thôi tựa cửa, đứng đây ta ngóng!
Chim xanh đợi, đợi càng mất bóng!
Chó vàng nghe, nghe cũng im hơi!
Lòng tê mê, cặp mắt mỏi dời!
Tựa bên gối, suýt lạc người vào cảnh mộng!
Nếu biết trước đêm ngày mong ngóng,
Những chua cay thất vọng vì tình,
Thà nén lòng đừng mộ sắc nghiêng thành!
"Có lỗi phải sửa mình, chớ ngại!
Yêu người tốt bằng lòng mê gái!"
Lời thánh hiền dạy phải biết bao!
Nhưng muốn theo đâu có dễ nào!
Cổi chưa được, lại buộc vào khó chửa!
Tay tỳ má, lại ra ngồi cửa!
Một là sang, hai nữa là không,
Biết thế nào mà đoán, mà mong!
Vướng bà lớn, chắc khó lòng đi thoát!
Nghĩ càng nghĩ, trái tim như thắt!
Trông lại trông, con mắt đã mòn!
Của oan gia chắc cũng bồn chồn,
Nhưng khốn nỗi việc còn chửa rảnh!
Năm canh vắng, bốn bề hiu quạnh!
Thật lòng sang hay lại đánh lừa chơi!
Khi sang ra hẳn sắp sửa rồi,
Gót ngọc đã rời buồng gấm!
Khi đến nữa thật là vui vẻ lắm!
Hơi xuân đưa đầm ấm phòng văn!
Bằng không sang, thôi lỡ dở vô ngần!
Bể man mác lặng dần tăm đá ném!
Tính từng bước, chân đi miệng đếm! …
Tựa bên song tay bím lòng chờ! …
Bao nhiêu điều nhiếc móc đêm xưa,
Biết bụng vậy phải làm ngơ, bấm bụng …
Hoạ là có đem lòng cảm động,
Thuận cho nhau đi vụng, về thầm!
Tính ngày ra chốc đã nửa năm,
Biết bao nỗi âm thầm chịu cực!
Cực mà vẫn cố theo bằng được
Nhục mà còn cố rước lấy chơi!
Gượng cháo cơm, xót nỗi khách quê người!
Nát gan ruột, vì ai trang sắc nước!
Dốc một dạ chí thành sau trước.
May thì còn cái xác trơ xương!
(Chết, ruột tàm tơ vãn vấn vương!
Rạc, thân cuốc kêu càng cám cảnh)
Gẩy bàn toán mà dồn, mà tính,
Sáu tháng trường, mấy gánh nhớ thương?
Đem xe lừa mà tải, mà mang.
Mười chuyến nặng dễ thường chưa xếp hết!
CON HỒNG - (ra) Thưa cô, con vào trước cô hãy đứng đây! (gõ cửa)
CẬU TRƯƠNG - Tiểu thư sang đây rồi!
CẬU TRƯƠNG - (vái chào) Chị Hồng! Tôi lúc này nói không sao hết lời được! Chỉ xin có trời chứng cho!
CON HỒNG - Cậu bỏ sẽ chứ! Kẻo cô giật mình! Cậu cứ đứng yên đây! Để em đón cô vào! (sẽ đẩy Oanh Oanh vào) Thưa cô, mời cô vào! Con đứng ngoài cửa này chờ cô!
CẬU TRƯƠNG - (thấy mặt Oanh Oanh vộ vàng quỳ xuống ôm lấy) Củng này có được bao nhiêu hồng phúc mà dám phiền em hạ cố đến đây!
Mặt hoa thoạt được nhìn gần,
Mười phần phiền khổ chín phần đổ sông!
Đêm xưa giận lục, trách hồng.
Đêm nay nào chắc có lòng sang đây!
Quá chiều cho đến thế này,
Đáng tôi quỳ gối lượm tay đón mời!
Tài mạo tôi nào được bằng ai!
Chỉ vì đất khách quê người em thương!
(Oanh Oanh nín lặng, Cậu Trương đứng dậy đặt nàng ngồi)
Hài thêu gang chỉ nửa gang;
Lưng ong chít một chít ngang vừa liền …
Cúi đầu chẳng chịu trông lên,
Hai tay lần mãi đường viền gối thêu!
Thoa rơi, mái tóc sổ đều;
Mây huyền lóng lánh dễ yêu bội phần!
Tha cho nhau tội lần khân;
Tôi mở dần khuyết áo, cổi lần dây đai …
Chưa quen ngây ngất cả người!
Buồng khuya lan xạ ngát mùi hương xông …
Sao không quay mặt lại cùng?
(Cúi ôm nàng, nàng nín lặng)
Yêu nhau phượng bế, loan bồng đã sao!
Then mây mở cửa động Đào …
Đào tiên hớn hở đón chào tin xuân,
Những là tê tái tàn vần.
Lả dần vóc liễu, mở dần lòng hoa …
Rồng, mây, cá nước mặn mà!
Nụ đơn nở giọt sương sa đầm đìa …
Nhị non, hương sớm bốn bề.
Tha hồ con bướm đi về thong dong!
Em dùng dằng nửa thuận, nửa không;
Tôi khắp người bủn rủn trong lòng mê tơi!
Má hồng thơm ngát dưới môi.
Tôi coi em như trái tim tôi từ ngày …
Trắng ngà trong ngọc giá này.
Quấy hôi bôi nhọ lỗi này tự tôi!
Không bền lòng chờ đợi hôm mai,
Dễ đâu khổ tận, cam lai có rầy?
Cùng nhau ân ái đêm nay.
Thần hồn bay chín tầng mây ngoài trời!
Này vì em tôi thân thể gầy rơi!
Thế này em mới biết cho người tình si!
Đêm nay, má tựa vai kề.
Mà lòng còn vẫn hồ nghi với lòng;
Sương sa! Gió lặng sân không!
Trăng soi viện sách, mây lồng đài Dương!
Lẽ nào nhìn thấy rõ ràng,
Lại là trong giấc mơ màng gặp nhau?
(Dậy, quỳ, cảm tạ)
Củng đêm nay được hầu hạ em, suốt đời xin làm thân trâu ngựa …
(Oanh Oanh nín lặng)
CON HỒNG - Thưa, mời cô về! Sợ bà thức giấc dậy chăng! (Oanh Oanh dậy, nín lặng bước ra)
CẬU TRƯƠNG - (cầm tay Oanh Oanh ngắm lại)
Phong tư, tài mạo tuyệt vời!
Thoạt nhìn đã khiến lòng người vấn vương!
Không nhìn lòng nặng nhớ thương!
Được nhìn lòng thấy yêu thương bội phần!
Bây giờ họp mặt buồng xuân,
Bao giờ lại được cổi lần dây lưng?
CON HỒNG - (giục giã) Thưa cô, mời cô mau lên! Sợ bà thức giấc dậy chăng!
(Oanh Oanh nín lặng bước xuống thềm)
CẬU TRƯƠNG - (hai tay cầm tay Oanh Oanh ngắm lại)
Mày xanh lồ lộ vẻ xinh!
Nõn nà bộ ngực xuân tình đầy vơi!
Bao nhiêu lụa ngọc trên đời
Đem mà đọ với giá người, kém xa!
Má đào dưới ánh trăng tà,
Hây hây càng rõ nước da trắng hồng!
Xuống thềm bước một ngại ngùng;
Phải vì giầy hẹp, thực lòng ngại đi!
Tội nghiệp tôi nào có ra gì!
Ơn lòng em đã thương vì thiết tha!
Đã thương, thương trót hoạ là.
Đêm mai sang sớm hơn là đêm nay.
PHẦN THỨ TƯ, CHƯƠNG II - KHẢO HOA
Một cảnh: Biệt thự họ Thôi
BÀ LỚN - (cùng cậu Hoan ra) Mấy hôm nay tôi thấy con Oanh Oanh ăn nói ơ hờ, tinh thần hoảng hốt, khổ người vẻ mặt khác hẳn ngày thường, thực lòng tôi lấy làm phân vân quá!
CẬU HOAN - Thưa tối hôm nọ bà lớn đi nghỉ rồi, con thấy cô với con Hồng ra thắp hương ngoài vườn hoa đến mãi nửa đêm không thấy về?
BÀ LỚN - Mày gọi con Hồng ra đây? (cậu Hoan gọi con Hồng)
CON HỒNG - Cậu gọi gì tôi đấy?
CẬU HOA - Bà biết mày với cô ra vườn hoa! Bây giờ gọi mày hỏi đấy!
CON HỒNG - (giật mình) Trời ơi! Cô làm khổ lây đến tôi rồi! Cậu cứ ra trước đi, tôi ra ngay đấy! Vỉa:
Nước đầy ao ngọc uyên nằm ngủ!
Gió lọt buồng thêu vẹt lắm lời!
Hát:
Muốn cho bể rộng, sông dài,
Đi khuya về sớm hôm mai hoạ là!
Chỉ vì cô đắm nguyệt say hoa,
Ngày đêm tôi những lo xa ngại gần!
Nằm lười ngủ gắng hư thân!
Dầm sương dãi gió quên dần cõi xưa!
Bà thì bụng dạ không vừa!
Thật không bà cũng đổ ngờ như không!
Ngờ: cô là vợ! Cậu là chồng.
Mà con Hồng là lão tơ hồng xe quanh,
Nữa là cô sóng thu đã gợn khóc tình,
Non xuân đã lọt màu xanh, lần lần;
Gài khuyết áo riết đai quần,
So ra gầy béo mấy phần khác xưa!
Nhìn xem đã lạ lùng chưa!
Tuy rằng vẫn đẹp, hẳn như hai người!
Tôi tính lát nữa, vào trước mặt bà lớn tất nhiên bà lớn thét: Con đĩ non kia!
Trước sau tao đã dặn mày:
Nó đi đâu phải đêm ngày trông coi?
Cớ sao mày lại nghe ai,
Vạch đường cho nó chạy rông dài những đâu!
Nào đáp sao cho trôi bấy nhiêu câu?
Tôi đành lẽ phải thưa: Bẩm bà! Con Hồng từ bé đến lớn không hề nói dối … Thế rồi …
Sẽ đem kể hết gót đầu bà nghe!
Thế nhưng nào tôi có được gì cho cam!
Đôi bên má tựa, vai kề,
Trăm trò còn có trò gì trò không!
Mình tôi lại đứng ngoài song,
Muốn ho cũng phải nén lòng đứng im!
Xanh xanh rêu phủ quanh thềm!
Hài hoa thấm ướt sương đêm lạnh lùng,
Bây giờ: đem da non đỡ lấy roi song,
Thiệt mình mà hỏi nên công cán gì.
Thôi! Thưa cô, con vào đây! Nói trôi ra! Cô chớ mừng! Nói chẳng trôi ra, cô cũng đừng nên giận! Cô cứ đứng đây mà nghe ngóng nhé! (Vào trước mặt bà lớn)
BÀ LỚN - Con đĩ non kia? Sao không quỳ xuống? Mày đã biết tội chưa?
CON HỒNG - Thưa bà, con không biết ạ!
BÀ LỚN - Mày còn già mồm à? Nói thực đi ta tha cho! Bằng không nói thực, bà đánh cho con đĩ non tan xác! (Hỏi) Nửa đêm hôm nọ, mày đưa cô ra ngoài vườn hoa phải không?
CON HỒNG - Thưa không! Ai trông thấy ạ?
BÀ LỚN - Thằng cậu Hoan trông thấy! Mày còn chối à? (rút roi đánh)
CON HỒNG - Bà bất tất phải đánh con cho bẩn tay! Xin bà bớt giận, lặng nghe con kể:
Canh khuya, tạm nghỉ tay làm,
Cô cùng con nói dã đàm mấy câu!
Mãi sau mới sẽ bảo nhau,
Rằng: sao anh yếu bấy lâu chưa lành?
Trộm phép bà, hai đứa chứng mình
Sang phòng sách hỏi bệnh tình xem sao?
BÀ LỚN - Hỏi thăm à? Cậu ấy nói ra làm sao?
CON HỒNG :
Cậu ấy bảo: Chỉ tại bà, ơn đổi làm thù,
Nên chi tôi: đương mừng mà hoá ra lo mọi bề!
Cậu ấy bảo: Hồng ơi em bề ngủ trước đi!
Cậu ấy bảo: Cô còn ở lại rồi thì về sau!
BÀ LỚN - Trời ơi! Con đĩ non kia! Nó là đứa con gái, để nó ở lại làm trò gì?
CON HỒNG :
Chắc là tiêm thuốc bổ cho nhau
Cái trò trai gái biết đâu cho cùng!
Kể đến nay hơn một tháng ròng,
Đôi bên đêm vẫn nằm chung một giường!
Bà tra chi ngành ngọn rõ ràng?
Thôi đi còn được, hãy liệu đường thôi đi!
Cả đôi cùng vàng đá tri tri,
Đã biết gì là sợ! Biết gì là lo!
BÀ LỚN - Chuyện này chỉ tự mày cả! Con đĩ non kia ạ!
CON HỒNG - Đó không phải lỗi tự con, tự cô con hay tự cậu Trương, mà lỗi tự bà cả!
BÀ LỚN - Con đĩ non kia! Dám dổ lỗi cho bà! Thế nào là lỗi tự ta?
CON HỒNG - Thưa bà, người ta ở đời, cốt có chữ tín, cái đó rất không nên! Hồi giặc vây chùa Phổ Cứu, bà hứa ai lui được giặc, bà gả con gái cho! Cậu Trương ví không say nhan sắc của cô con, thì có hoài công đâu mà bầy mưu, lập kế? Sau khi giặc tan, nhà yên, bà hối ngay lời hứa trước! Thế có phải là thất tín không? Bà đã không bằng lòng gả, thì nên đền công cho ít vàng lụa, để cho cậu ấy xa hẳn nhà này ra! Đâu có lẽ lại mời ở lại phòng sách, để cho gái không chồng, trai không vợ, gần kề gang tấc, dòm dỏ lẫn nhau? Ấy chỉ vì thế mà có câu chuyện này! Bây giờ nếu bà không bưng bít đi thì: một là nhơ nhuốc đến gia phả nhà ông lớn, hai là cậu Trương làm ơn mà thành ra phải chịu nhục, ba là kiện đến cửa quan, trước hết bà cũng có tội trị nhà không nghiêm. Chi bằng bà: đại lượng bỏ qua lỗi nhỏ, tác thành cho xong việc lớn! như thế là tiện hơn cả!
"Gái to đừng để trong nhà!"
Phương ngôn đã dạy, dạy là chẳng sai!
Bên thì tài mạo tuyệt vời …
Bên thì sắc nước, hương trời ai hơn …
Bên thì cônh hạnh vẹn toàn …
Bên thì kinh sử thuộc trơn làu làu …
Lôi thôi ra, có được gì đâu!
Thù sâu đem trả ơn sau sao đành?
Lý ru? Còn phải có tình!
Cầu quân, phá giặc, công trình bao nhiêu
Cậu Trương mà nhục nhã đến điều,
Thì quan tướng cũng trăm chiều xấu xa?
Làm chi tội báo oan gia?
Sao cho khỏi hại thịt da nhà mình!
Dám xin bà lớn làm thinh!
BÀ LỚN - Con đĩ non này, nói nghe ra cũng có lẽ! Thật ta cũng vô phúc mới đẻ ra đứa con gái hư như vậy! Đến quan ra, cũng nhục nhã cho ông, cha lắm! Thôi! Thôi! Nhà ta đây, trai không có phạm tội, gái không có hai chồng … Đành gả cho thằng khốn nạn ấy vậy! Hồng! Mày hãy vào gọi con đĩ ấy ra đây cho ta!
CON HỒNG - (mời) Thưa cô! Chiếc roi của bà lớn cứ lượn mãi ở trên mình con, nhăm nhăm chỉ chực xơi thịt! Thế mà con nói trôi đấy! Bây giờ bà mời cô sang!
OANH OANH - Thẹn chết đi mất! Còn mặt mũi nào trông thấy mẹ?
CON HỒNG - Trời ơi! Cô lại còn … Trước mặt mẹ, có việc gì mà thẹn! Thẹn thì đừng … có được không!
Đầu cành vừa thấp thoáng ánh trăng.
Cuối vườn cô đã băng chừng tìm hoa,
Làm con cũng thẹn lây mà …
Tỳ răng cắn vạt áo là đứng yên.
Sẽ đưa con nắt liếc nhìn,
Thấy cô để hở gót sen bên ngoài …
Bên thì ấm ứ van nài,
Bên thì mải miết chẳng dời ra cho.
Bấy giờ sao không thẹn, thưa cô?
(Oanh Oanh vào trước mặt bà lớn)
BÀ LỚN - Con ơi con! … (Khóc, Oanh Oanh khóc theo, con Hồng cũng khóc)
Con ơi con! Con bây giờ bị người quyến dỗ, làm những việc hèn hạ như thế, đều là nợ kiếp trước của mẹ cả, còn trách ai được. Thưa đến qua ra, nhục nhã đến cha con. Con nhà một ông Tướng quốc như nhà ta, đâu có làm những việc như thế. (Oanh Oanh khóc oà lên!) Con Hồng đỡ cô, con! Thôi! Thôi! Chỉ tự ta không biết đường dạy con cả! mày ra phòng sách gọi thằng mặt chó ấy vào đây!
(Con Hồng gọi cậu Trương).
CẬU TRƯƠNG - Ai gọi tôi đấy?
CON HỒNG - Việc của cậu vỡ rồi, bà cho gọi cậu đấy.
CẬU TRƯƠNG - Chị Hồng, cực chẳng đã! Chi che đậy cho chút! Không biết đứa nào mách lẻo với bà? Tôi sợ quá, sang sao được bây giờ?
CON HỒNG - Cậu đừng vờ cẩn thận nữa! Hãy đánh bạo sang. Mau lên.
Việc vỡ rồi. Che đậy được đâu.
Chính em thú hết trước sau với bà.
Bà bằng lòng bù rượu, bù trà …
Cậu còn vẽ chuyện lo xa lo gàn.
Lễ nghi, mối lái không cần!
Thiếu đâu cứ bổ vào thân con Hồng!
Tốt mã mà đoảng chuyện lạ lùng!
Ai ngờ dáo bạc lại cốt trong sáp vàng!
(Cậu Trương vào chào bà lớn)
BÀ LỚN - Cậu học trò hay chữ, há không nhớ câu "Điều gì trái với đức nết các vua đời trước, ta không dám làm! …" Giờ tôi đưa cậu đến trước cửa quan, chỉ thêm nhục nhã cho gai thế nhà tôi! Cực chẳng đã đành gả con Oanh Oanh cho cậu! Thế nhưng ba họ nhà tôi không hề kén dạng rể áo vải! Ngày mai cậu phải vào kinh thi Hội! Còn vợ cậu để đây tôi nuôi hộ! Bao giờ thi đậu làm quan thì về! Bằng thi hỏng thì đừng nhìn tôi nữa! (Cậu Trương nín lặng quỳ lạy).
CON HỒNG - Tạ trời! tạ đất! Muôn tạ ơn bà!
Thôi chẳng còn ủ mặt, chau mày!
Tương tư nhẹ gánh từ rày về sau.
Ái ân mới chạm nước đầu …
Nào ai có liệu được đâu việc đời.
Trời sinh khuôn mặt xinh tươi,
Cũng cần phải để cho người yêu đương!
BÀ LỚN - Hồng! Ra bảo thu xếp hành lý; sắp đặt cỗ bàn rượu quả; ngày mai dem ra trường đình để tiễn cậu Trương vào kinh!
Gửi lời nhắn liễu dặn mai;
Mắt xanh sắp sẵn đưa người đi xa
(Cùng Oanh Oanh vào)
CON HỒNG :
Tiệc vui hãy đợi ngày về,
Một nhà loan phượng, bốn bề sanh ca!
Chứ bây giờ mối đã được chi mà!
Rượu cheo cỗ cưới còn là chuyện suông!