Văn Thiên Tường

Văn Thiên Tường 文天祥 (1236-1282) vốn tên là Vân Tôn 雲孫, tự Tống Thuỵ 宋瑞, Lý Thiện 履善, hiệu Văn Sơn 文山. Thiên Tường là tên bạn đặt cho lúc ông 20 tuổi đến Giang Tây thi cống sĩ. Nguyên quán ở Thành Đô, sau đổi qua Lư Lăng.

Ông sống vào thời đất nước ông bị Mông Cổ xâm lấn. Năm 1271, Hốt Tất Liệt cử binh đánh Nam Tống. Hai thành Tương Dương và Phàn Thành bị vây chặt, thủ đô Lâm An bị uy hiếp. Ông mộ binh được vạn người, kéo về bảo vệ Lâm An. Khi quân Mông Cổ đến đánh Lâm An, quan quân triều đình bỏ chạy, ông đảm nhận chức sứ giả đến trại quân Nguyên đàm phán. Không ngờ ông bị bắt, nhưng sau trốn được chạy về nam mộ binh đánh tiếp cùng với Trương Thế Kiệt, Lục Tú Phu. Nhưng sau cùng lực lượng không đối chọi nổi, ông bị bắt đem về Đại Đô (Bắc Kinh). Hốt Tất Liệt đã chiêu hàng nhưng ông quyết không đầu hàng, cuối cùng bị xử trảm tại đây năm 47 tuổi.

Bài Chính khí ca của ông khẳng khái, lẫm liệt được nhiều người truyền tụng. Ông cũng được biêt rất nhiều qua câu:

    Nhân sinh tự cổ thuỳ vô tử

    Lưu thủ đan tâm chiếu hãn thanh.

    (Từ cổ người đời ai không chết

    Giữ tấm lòng son chiếu sử xanh)